हिपमत डटकम
काठमाडौं, २०८२ भदौ १३ – काठमाडौं उपत्यकाको भूभाग बर्सेनि क्रमशः धसिँदो अवस्थामा रहेको नयाँ वैज्ञानिक अध्ययनले देखाएको छ। अमेरिकास्थित युनिभर्सिटी अफ हाउस्टनका अनुसन्धानकर्ता सागर रावल र गोक्वान वाङको नेतृत्वमा गरिएको अध्ययन अनुसार, सन् २०१७ देखि २०२४ सम्म उपत्यकाको केही क्षेत्रमा जमीन वार्षिक ५ देखि २१ सेन्टिमिटरसम्म भासिएको पाइएको हो।
यो अध्ययन स्याटेलाइटबाट संकलित तथ्यांकको विश्लेषणमा आधारित छ र सन् २०२५ को मार्चमा ‘Land’ नामक वैज्ञानिक जर्नलमा प्रकाशित भएको हो।
अनुसन्धानले उपत्यकाका बालुवाटार, सामाखुसी, मनमैजु, कोटेश्वर, पाटन, मध्यपुर थिमी, गठ्ठाघर, इमाडोललगायतका क्षेत्रलाई भासिने ‘हटस्पट’ क्षेत्रको रूपमा चिनिएको छ। यी क्षेत्रहरूमा जमीन भासिने दर फरक-फरक देखिएको छ:
महाराजगन्ज: १६–२१ सेमी प्रति वर्ष
लाजिम्पाट: १६ सेमी
मध्यपुर थिमी: १३–१६ सेमी
इमाडोल र लैनचौर: १०–१६ सेमी
पाटन: ११ सेमी
बागबजार: १० सेमी
बालाजु र मनमैजु: ७ सेमी
कालीमाटी: ५–१० सेमी
जोखिम र चेतावनी:
भूगर्भशास्त्रीहरूका अनुसार यो दर चिन्ताजनक हो र दीर्घकालीन रूपमा घर, सडक, पूर्वाधार तथा जनसुरक्षामा गम्भीर असर पार्ने संकेत देखिएको छ। उनीहरू चेतावनी दिन्छन् – यदि तत्काल समाधान र सावधानी अपनाइएन भने उपत्यकाका संरचनाहरूमा गम्भीर क्षति पुग्न सक्छ।
निष्कर्ष:
अध्ययनको निष्कर्ष अनुसार, काठमाडौं उपत्यका भूगर्भीय दृष्टिले खतराको अवस्थामा पुगेको छ। जनघनत्व, अत्यधिक भू-उपयोग, र पानीको अत्यधिक दोहन जस्ता कारणले उपत्यका वर्षेनी धसिँदै गएको हो।
अहिलेको आवश्यकता:
विशेषज्ञहरू दाबी गर्छन् – भासिने दर कम गर्न दीर्घकालीन योजना, भौगोलिक जोखिम मूल्याङ्कन, पूर्वाधार निर्माणमा मापदण्डको कडाइ, र भूमिगत जल व्यवस्थापनजस्ता उपायहरू अब ढिलो नगरी अवलम्बन गर्नुपर्ने बेला आएको छ।
१.
२.
३.
