आज भाद्र शुक्ल पूर्णिमाको राति, नेपाली आकाशमा वर्ष २०८२ को पहिलो चन्द्रग्रहण लाग्नेछ। यो खग्रास चन्द्रग्रहण (Total Lunar Eclipse) हो, जसमा चन्द्रमा रातो रङको देखिनेछ — जसलाई सामान्यतया “ब्लड मुन” भनिन्छ।
ग्रहणको समयमा सूर्य, पृथ्वी र चन्द्रमा एउटै सीधामा आउँछन्। पृथ्वीको छायाँले चन्द्रमालाई ढाक्दा सूर्यको सिधा प्रकाश चन्द्रमासम्म पुग्दैन। तर पृथ्वीको वायुमण्डलले निलो प्रकाश तितरबितर पारी रातो प्रकाश मात्र चन्द्रमासम्म पुर्याउँछ, जसका कारण चन्द्रमा रातो देखिन्छ।
नेपाल पञ्चाङ्ग निर्णायक विकास समितिका अनुसार, ग्रहण आज राति १०:११ बजे सुरु भई १:४१ बजे समाप्त हुनेछ। काठमाडौंदेखि देशभरिका विभिन्न स्थानबाट झण्डै साढे तीन घण्टा सम्म यो खगोलीय दृश्य अवलोकन गर्न सकिनेछ, यदि मौसम सफा रहेमा।
यो चन्द्रग्रहण नेपालसँगै भारत, अधिकांश एशिया, पश्चिमी अष्ट्रेलिया र युरोपका धेरैजसो स्थानहरूबाट देख्न सकिनेछ। वैज्ञानिकहरूको अनुमान अनुसार, विश्वको करिब ८५ प्रतिशत जनसंख्या ले यसलाई हेर्न सक्नेछ।
समितिका अनुसार, यही वर्ष फागुन शुक्ल पूर्णिमाका दिन फेरि खण्डग्रास चन्द्रग्रहण (Partial Lunar Eclipse) लाग्नेछ।
चन्द्रग्रहण तब लाग्छ जब चन्द्रमा पृथ्वीको छायामा पुग्छ।
पूर्ण छायाले ढाकेमा ‘खग्रास’, आंशिक छायाले ढाकेमा ‘खण्डग्रास’ चन्द्रग्रहण हुन्छ।
सूर्यग्रहण भने तब लाग्छ जब चन्द्रमा पृथ्वी र सूर्यको बीचमा आएर सूर्यको प्रकाश छेक्छ।
धार्मिक रूपमा ग्रहणका बेला पूजापाठ, भोजन, सहवास र हाँसोठट्टा निषेध गरिएको छ। तर वैज्ञानिकहरूले यी मान्यतालाई धार्मिक दृष्टिकोणको विषय मानेका छन् र ग्रहणलाई अध्ययन र अवलोकन गर्ने उत्कृष्ट मौका मान्दछन्।
सावधानी:
चन्द्रग्रहण हेर्दा नाङ्गो आँखाले हेर्न मिल्ने भए पनि, वैज्ञानिकहरूले आँखाको सुरक्षा उपाय अपनाउन सुझाव दिएका छन्, विशेष गरी दूरबिन वा टेलिस्कोप प्रयोग गर्दा।
१.
२.
३.
हिपमत डटकम